Kanten filosofian, ulermena (alemanez, Verstand) zentzumenetatik jasotzen dugun esperientzia ordenatu eta sailkatzeko ezagutzaren ahalmena da, esperientzia horri kontzeptuak eta kategoriak aplikatuz. Ezagutzaren objektuak esperientziatik ezagutzeko dugun ahalmena. Kanten arabera, ezagutzara heltzeko badugu ulermenaz gainera arrazoimen hutsa ere, esperientziatik kanpo dauden a priori printzipioei buruzkoa, hala nola Jainkoari eta arimari buruz, hausnartzeko erabiltzen duguna.
Ulermenaz esperientzia ordenatzeko kontzeptu enpirikoak eta kategoriak baliatzen ditugu. Adibidez, txakur bat ikusten dugunean, ikusi dugun hori sailkatu eta txakurra dela esatean, ulermenean osatu dugun txakurraren kontzeptu enpirikoa erabiltzen dugu. Kontzeptu enpirikoez gainera, ulermenean baditugu bestelako kontzeptuak ere, enpirikoak ez direnak: kategoriak edo kontzeptu hutsak izenekoak, eta kontzeptu enpirikoak bezalaxe abstrakzioak direnak baina esperientziatik ez baizik eta gogamenetik eratortzen direnak, adibidez kantitatea.
Beste hizkuntzetan: gaztelaniaz, entendimiento.
Ikus, gainera
Loturiko artikuluak
Noumenoak eta fenomenoakKant-en filosofian, noumenoa (nomenoa ere deitua) eta fenomenoa objektuen bi ikuspegi dira, ezagutzaren mugak finkatzeko baliatzen direnak. Objektuak esperientziatik edo zentzumenetatik azaltzen direnean, fenomenoak dira (antzinako grezierako φαινόμενoν hitzetik, "itxura",…
Gardenki: Immanuel KantImmanuel Kant (1724-1804) Aro Modernoko filosofo handiena izan zen. Arrazionalismoa eta enpirismoa uztartuz, zer ezagut dezakegun, nola jokatu behar dugun eta bizitzan zer espero behar dugun galderei zorrotz…
Analitika transzendentalaImmanuel Kant filosofoaren Arrazoimen Hutsaren Kritika lanean, analitika transzendentala adimenaren aldez aurreko edo apriori ezagutzari buruzko atala da, esperientzian oinarritutako ezagutza lantzen duen dialektika transzendentalaren aldean. Bere aldetik,…