Nazionalismo bateratzaileak eta nazionalismo sakabanatzaileak

Ideologia nazionalista XIX. mendean garatu zen bereziki, erromantizismoaren altzotik, Ilustrazioko arrazoia baino gehiago komunitate nazional batekiko pertenentzia sentimendua lehenetsiz. Mende horretan bertan, aurkakotzat jo daitezkeen bi nazionalismo joera bereizi ziren:

• alde batetik, nazionalismo bateratzailea edo nazionalismo zentripetoa, komunitate historiko txikiak bateratuz nazio-estatu handia eratzea bilatzen zuena, haiek partakatzen zuten ezaugarri komun batean oinarrituz. Hala gertatu zen, esaterako, egungo Alemaniako eta Italiako nazio-estatuen sorreran.
• beste alde batetik, nazionalismo sakabanatzailea, nazionalismo banatzailea edo nazionalismo zentrifugoa, komunitate nazionalak, maiz etniaren eta hizkuntzaren gainean eratuak, nazio-estatu batetik bereizi eta independentzia aldarrikatzea helburu dutenak, identitate etniko eta kulturala babeste aldera. Horren adibide dugu gurean euskal abertzaletasuna, Espainiatik eta Frantziatik bereiztea helburu duena. Europako beste nazionalismo sakanatzaileak dira Kataluniakoa, Galiziakoa, Okzitaniakoa, Bretainiakoa, Eskoziakoa, Irlandakoa, Valoniako eta Flandirakoa.