Maketo

Maketo, mespretxuzko terminoa izan zen XIX. mendearen amaieratik aurrera Euskal Herriko bertako biztanleen artean, Espainiako beste leku batzuetatik bete-betean zegoen Industria Iraultzaren ondorioz sortu zen eskulanaren beharrak bultzatuta bereziki meatzaritza eta siderurgia sektoreetan lan egitera etorritako immigranteak izendatzeko, bereziki Bilbon eta inguruetan. Hedaduraz, izena Espainiako herritar guztiengana zabaldu zen, etorkina izan ala ez. Etimologikoki, hitza agian meteko hitzetik dator, Antzinako Grezian greziar hirietan hiritar izan gabe bizi ziren atzerritarrak izendatzen zituena. Beste hipotesi baten arabera, hitzak makutu du jatorri, meategietan lan egiten zuten etorkinek bizkarrean zeramaten makuto edo bizkarzorroari erreferentzia egiten diona.

Sabino Aranak sortutako Euzko Alderdi Jeltzalearen inguruan bildutako euskal nazionalismo hasiberriaren sektoreek berehala bereganatu zuten maketo hitza, espainiar etorkinen aurkako diskurtso arrazista, supremazista eta xenofoboa garatzeko, haien arabera etorkin espainolek "bizkaitarrak" usteldu eta galbidera eraman behar baitzituzten; horrela, Sabino Aranaren "Nuestros moros" izenburuko artikulu ezagun batean, Sabino Aranak hitzez hitz adierazi zuen "El maqueto: he ahí el enemigo!". Euskal sozialistek, orduan PSOEren eta UGTren inguruan elkartuta, gogor egin zuten hitz horren erabileraren eta horrek suposatzen zuen guztiaren aurka. Izan ere, EAJren eta PSOEren arteko tirabirak, neurri handi batean, alderdi horiek langile etorkinen inguruan zuten ikuspegi kontrajarrian oinarritu ziren.

Maketoaz gain, mespretxuzko beste izen batzuk ere erabili dira Espainiatik Euskadira doazen beste eskualde batzuetako etorkinak aipatzeko, hala nola belarrimotz eta hezurbeltz. Euskadin 1950eko eta 1960ko hamarkadetan izandako immigrazio-oldeak  berpiztu egin zituen mespretxuzko izen horiek, eta haiei koreano eta mantxurriano batu zitzaizkien. XX. mendearen amaieran, termino horien erabilera gutxitzen joan zen, ia-ia desagertzeraino, bi komunitateen artean zabaldu zen bizikidetza eta integrazio giro orokorrari esker.