Pentsamendu ilustratua

Ilustrazioa izeneko mugimendu historikoa, bereziki XVIII. mendean garatu zena, intelektuala da bere oinarrian. Hauek dira pentsamendu ilustratuaren gako nagusiak:

• mugimendu arrazionalista da, mundura ezagutza arrazionalaren bitartez hurbiltzea bilatzen duena, erlijioa ukatuz;
• hala ere, filosofia arrazionalista zabalaren barnean, muturreko arrazionalismoaren eta enpiristen arteko gatazkan, enpiristen alde egin zuen gehienbat;
• hala ere, ezin esan daiteke Jainkoa ukatzen duen mugimendua denik; Jainkoaren problemaren aurrean deismoa sustatzen du, hots, Jainkoarenganako hurbilketa filosofikoa, erlijio orotik kanpo;
• pentsamendu ilustratua gizakiaren askatasunaren aldekoa da, eta bereziki pentsamendu askearen aldekoa;
• pentsamendu baikorra da, mundu hobe batean sinistu eta horren aldeko apustua egiten duena;
• mugimendu humanista da; Immanuel Kant-en hitzak jasoz, ilustrazioa gizakia bere adingabetasunetik ateratzen duen mugimendua da, sapere aude (ausartu jakiten) aldarikatzen duena;
• kultura zabaltzea aldezten duen mugimendua da.