Ongi etorri Gizapediara

Führer (alemanieraz; euskaraz "buruzagi", "gidari")  1933tik 1945era bitartean Alemanian Hirugarren Reich-eko agintari nagusi Adolf Hitler izendatzeko erabili zen titulua izan zen. Aurretik erabili zuen titulua ere izan zen, Alderdi Naziko buruzagi gisa. Italia eta Espainiako garaiko erregimen faxistetan antzeko tituluak erabili ziren diktadoreak izendatzeko, Il Duce, Italian; eta Caudillo eta […]

Duce edo Il Duce (euskaraz, "gidari") Benito Mussolini Italiako buruzagi faxista estatuburu gisa izendatzeko erabili zen titulua izan zen, 1922tik 1945era. Garaiko erregimen totalitarioetan antzeko tituluak erabili ziren agintari gorenak izendatzeko, Führer, Alemanian, Adolf Hitler-i buruz; eta Caudillo edo Generalísimo, Espainian, Francisco Francorentzat. Loturiko artikuluak Kontsulatua (Frantziako historia)Frantziako historian, Kontsulatua […]

Nortasunaren gurtza (adiera erlijiosoa duen gurtza hitzaren hedaduraz sortutako terminoa) lider politiko edo militar baten nortasuna aginpidearen iturri eta arrazoi bakartzat hartzen denean gertatzen da. Erregimen politiko autokratikoen ezaugarria da, diktadorearen aginpide pertsonala muturrera eramaten denean, liderraren presentzia propagandistiko masiboarekin batera, liderra heroi edo jainko baten nortasunarekin parekatuz (ikus, apoteosia). Nortasunaren […]

Hirugarren Reich-a, Alemania nazia ere deitua, nazien agindupeko erregimen politikoa izan zen, 1933-1945 bitartean, Adolf Hilter Führer edo buruzagi izan zelarik. Erregimen politiko guztiz totalitarioa izan zen, juduen eta barruko disidentzia ororen aurkako errepresio odoltsu eta izugarria egin zuena, milioika hildakoekin, eta Bigarren Mundu Gerra abiarazi. Bigarren Mundu Gerrako aliatuek […]

1929ko kraka (*1929ko crakca, *1929ko kraxa) 1929ko urrian Ameriketako Estatu Batuetako burtsetako bat-bateko beherakada izan zen, ondorioz Depresio Handia izeneko atzeraldi ekonomikoa ekarri zuena hurrengo hamar urteetan. Horren aurrekaria 1920 hamarkadako erdialdetik aurrera burtsako akzioen prezioen gorakada handia izan zen, burbuila finantzario izugarria eragin zuena. Horren ondorioz, akzioak espekulaziorako erabili […]

Labana Luzeen Gaua 1934ko ekainaren 30ean  SA edo Eraso-Sekzioen aurka Adolf Hitler-ek agindutako operazioa izan zen, non SS eta Gestapoko indarrek SA-ko buruzagi Ernst Röhm eta SA-ko goi mailako hainbat kide erail zituzten. Operazioa alderdi naziaren barneko purga edo garbiketa politikoa izan zen, kaleko indarkeria garatuz kutsu iraultzailea zuen SA-ko […]