Usurbilgo historia

Usurbil lehen aldiz ageri da agiri historikoetan XIII. mendearen amaieran, Donostia inguruko lurraldeetan kokatutako eremu gisa. Hasieran, Igeldo, Zubieta eta Aginagako lurrekin batera Donostiaren mendean zegoen, baina XIV. mendearen bigarren erdian, Gaztelako errege Enrique II.ak herri-gutuna eman zion 1371 urtean eta Usurbil herri independente bihurtu zen, Donostiako foruarekin. Horrela, bere jurisdikzio propioa eta alkatea izendatzeko eskubidea eskuratu zituen, Donostiako menpekotasunetik askatuz.

Garai hartan Usurbilgo biztanleek nekazaritza, arrantza eta zurezko ontzigintza zuten ogibide nagusi, Oria ibaiaren ertzean kokatutako burdinolekin batera. XVI. eta XVII. mendeetan herriak garapen ekonomiko handia izan zuen, inguruko harrobiek, ontziolek eta errotek jarduera bizia baitzuten.

XIX. mendean industria txikiak hasi ziren agertzen, batez ere burdinazko tresnen eta itsasontzien osagaien ekoizpenean, eta Oria ibaiaren inguruko komunikabideek herria lotu zuten Donostiarekin eta Lasarte-Oriako inguruekin. Garai horretan Usurbilek udal autonomia sendotu zuen eta biztanleria pixkanaka handitu zen. XX. mendearen hasieran Usurbil landa-eremu eta industria txikiaren arteko orekan bizi zen; 1930eko hamarkadatik aurrera, eskualdeko industrializazioaren ondorioz, jarduera ekonomiko berriak garatu ziren eta lehen auzo modernoak sortzen hasi ziren.

XX. mendearen bigarren erdian herriak izaera sozial eta kultural biziari eutsi zion: kooperatiba mugimenduak, kultur elkarteak eta euskararen sustapenak indar handia hartu zuten. XXI. mendean, Usurbil herri dinamikoa eta berritzailea da, bere nortasun historikoa gordetzen dakiena eta ingurumenaren zaintzan aitzindaria dena. Herriak ondare aberatsa du —San Salvador eliza, Aginagako burdinola zaharra edo Txokoaldeko ermitak, besteak beste— eta Donostiako inguruko udalerri autonomo eta bizi garrantzitsuenetako bat izaten jarraitzen du.