Errenteriako historia

Errenteria lehen aldiz XIII. mendearen erdialdean aipatzen da agiri historikoetan, Gaztelako Alfontso X.a Jakintsuak 1320. urtean “Villanueva de Oiarso” izenarekin sortu zuenean. Erregeak hiri-gutuna eman zion Oiartzun ibaiaren inguruko biztanleei, merkataritza eta defentsa bultzatzeko asmoz, Donostiaren eta Hondarribiaren artean kokapen estrategikoa baitzuen. Hasieran, Errenteriak Oiartzun haranaren zati handi bat hartzen zuen barnean, baina mendeetan zehar inguruko herriek beren nortasun administratiboa sendotuz joan ziren, eta mugak zehazten hasi ziren.

XIV. eta XV. mendeetan Errenteria itsas jarduerarekin eta burdinolen ustiapenarekin lotu zen, Oiartzun ibaiaren emariari esker. XVI. menderako merkataritza-portu garrantzitsua zen, Pasaiako portuarekin harreman estua zuena, eta garai hartan “Rentería” izena finkatu zen gaztelaniaz. XVII. eta XVIII. mendeetan ekonomiak gora eta behera izan zituen gerrek eta suteek eraginda, baina bertako artisautza, nekazaritza eta burdinaren lanketa bizirik iraun zuten.

XIX. mendean industrializazioaren lehen urratsak eman ziren, batez ere papergintza eta metalgintzan, eta trenaren iritsierak (1863) hiriaren hazkundea bultzatu zuen. Garai hartan, Errenteriak udal autonomia sendotu zuen eta biztanleria nabarmen hazi zen, Pasaiako badiara eta Lezora zabalduta. XX. mendeko lehen erdian industria izan zen jarduera nagusia, eta langile-auzo berriak sortu ziren. Gerra Zibilaren eta ondorengo urte zailen ondoren, 1960ko hamarkadan hiriak biztanle ugari jaso zituen industrializazio prozesuaren ondorioz, Euskal Herriko beste toki batzuetatik eta Espainiako hainbat probintziatatik etorriak.

XXI. menderako Errenteria hiri moderno eta anitza bihurtu da, industria-jarduera tradizionala eta zerbitzuen sektorea uztartzen dituena. Azken hamarkadetan herriak bere ondare historikoa eta naturala berreskuratzeko ahalegin berezia egin du, Errenteriako dorrea eta Oiartzungo ibaiaren inguruko gune berdeak balioan jarriz.