Beti iparralderantz, Jon Arretxe: laburpena

Beti iparralderantz Jon Arretxe idazleak 2014an plazaratu zuen gazteentzako eleberria da.

LABURPENA

1. kapitulua: Kayes

Drissa dut izena. Nire herria Kayes, eta Malin dago, Senegaldik oso hurbil. Nire herritik Senegal izena duen ibaia pasatzen da baita ere. Bero handia egiten du han. Guraso eta anai-arrebekin ibaira joaten ginen, ur jauzien azpian egotera eta gero baobad izena duen zuhaitz handi baten inguruan jartzen ginen. Zuhaitzak gure arbasoen izpirituak zituela esaten zuen amak, guk enborra besarkaturik poztu egiten zirenak. Ur jauzian jolasean eta norgehiagoka ibiltzen ginen igerina, ni aitarekin. Nik irabazi ala ez, gero beti izozkiak erosten zizkigun. Aita eskuzabala zen, etxean telebista genuen eta auzokoak gonbidatzen zituen telebista ikustera. Baina egun batean aitak lana galdu eta gauzak aldatu ziren. Amak ideia izan zuen; flash motako izozkiak egingo zituen berak ere, eta saldu. Diru dezente irabazi genuen, baino bolada batez baino ez zuen iraun horrek. Gero telebista saldu genuen  eta horren dirua ere bukatu zen. Aitak lanera kanpora joan behar zuela erabaki zuen. Europara. Nik berarekin joan nahi nuen, baina ez zela posible esan zidan. Dirua bidaliko zigula esan zigun. Penatuta joan ginen ohera. Esnatzerakoan, aita ja ez zegoen gurekin.

2. kapitulua: Erabakia

Amak beti esaten zigun aita laster itzuliko zela, baina egunak pasatzen ziren haren berririk izan gabe. Ni etxean egindako izozkiak egiten hasi nintzen, bizikletaz. Oihuka esaten nuen jende artean izozkiak saltzen nituela, inguruko hizkuntza guztietan. Denak saltzen nituen. Gero Senegal ibaian bainatzen nintzen, imajinatuz aitarekin lasterketa egiten nuela. Amak ere ln egiten zuen, soroetan, garraioan, garbiketan. Anai-arrebak eskolara joaten ziren. Izan genuen azkenean aitaren berririk, amaren lagun batek uzten zigun ordenagailuaren bitartez, nola Aljeriara, Marokora eta azkenean Europara iristea lortu zuen jakin genuen. Arrantzan lanean hasi zen, eta dirua bidaltzen hasi zen. Argazki bat ere bildali zigun. Baino gero bapatean aitak utzi egin zion mezuak bidaltzeari. Ordenagailuan ikusten genituen marrazkiek eta aberats batek ematen zizkigun janariak laguntzen zigun egoera larria ahazten, baina pixkanaka tristura sentimendu batek hartu gintuen denok.

13 urte beterik, urtebetetze-festa egin genuen, alai baina ama triste ikusi nuen. Eta orduan gauean hartu nuen erabakia: alde egingo nuen, diru pixka bat harturik, Europarantz, aitaren bila eta bizimodu hobe baten bila, familia ere laguntzeko. Gutuna idatzirik utzi nion amari, nire motiboak esplikatuz. Maliko hiriburua den Bamakorantz abiatu nintzen, iparraldera joateko abiapuntu.

3. kapitulua: Trena

Trena hartu nuen Kayes-etik Bamakora joateko, Senegalgo hiribura den Dakkar-etik datorrena. Konturatu nintzen ez nuela diru erdia ere txartela ordaintzeko, eta txartelik gabe sartu nintzen trenera, jendetza zegoela aprobetxatuz. Kontrolatzailea ez nuen ikusi. Nekatuta nengoen oso, eta lokartu nintzen, kontrolatzailearen ahotsa txartelak eskatzen ikusi nuen arte. Ihes egiten saiatu nintzen, bagoiaren beste muturrera alde eginez, baina azkenean kontrolatzaileak begiz jo ninduen eta zuzenean jo zuen niregana. Sua, sua! oihuka hasi nintzen, nahaste-borraste bat sortu eta kontrolatzailearen mugimenduak oztopatzeko. Mehatxuka hasi zitzaidan kontrolatzailea, baina oraindik haren eskuetatik libre nengoen, harik eta leihotik behera zegoen mutiko batek ateratzeko esan zidan. Atera eta bagoi gainera igo nintzen. Bitartean, kontrolatzailearen madarikazioak aditzen ziren. Abdou zuen izena mutikoak, eta bidaia beheko bidaiarien laguntzarekin egiten zuela kontatu zidan, kontrola noiz zetorren abisatuz. Luze jardu genuen hizketan, barra bati heldurik lo hartu genuen arte. Tunel batera sartzera gindoazela esnatu nintzen, makurtzeko denbora justuarekin. Egun argia zen. Abdou saguzarrak bezala leihora jaitsi eta gosaria igo zuen, esnea eta ogia. Baina berehala txizalarri bizia sentitu nuen, baina Abdouk esan zidan geltokietan ezingo nintzela jaitsi, kontrolatzailea oso adi egoten zelako orduan. Azkenean, ezin aguantatu eta bagoi batzuk atzera egin eta txiza egin nuen, harik eta nazka-oihu bat aditu nuen nire azpian. Kontrolatzailea zen! Ihes egin, Abdou abixatu eta aurreraka egin nuen, kontrolatzailea atzetik nuela. Tunela etorri zen eta makurtu ginen, ilunpean. Tuneletik atera eta kontralatzailea gertu ikusi genuen. Bamakotik gertu ginen, azoka baten erdian, baina hor ez zen trena gelditu. Horren ondoren zegoen zubitik salto egitea erabaki genuen, ibaira kontrolatzailea harrapatu baino justu lehenago, eta Abdouk igerian banekien galdetu ondoren. Salto egin eta kontrolatzailearen oihuak aditu genituen goian.

4. kapitulua: Bamako

Abdouk zoriondu egin ninduen, hain ondo igeri egiteagatik. Bera kostaldekoa zen, gainera, eta igerian oso ondo jakin behar zuen. Galdetu zidan ea nora nindoan, eta Europara esan nion, aitaren bila. Hurrengo etapan lagunduko zidala esan zidan. Nik nora joan galdetu behar nulea esan nion, baina berak jende ezezagunari galdetzea arriskutsua zela esan zidan, poliziari abisua pasa zezaketen eta. Tonbuktura lagunduko zidan. Handik ere Niger ibaia pasatzen zela esan zidan, itsasotik hurbil sortzen den arren, basamortutik buelta handia egiten duen ibaia baita. Eta ontziz joango ginela, nik, inozoa orduan, igerian joan gintezkeela uste nuen arren. Igeri eginda, blai eginda egon arren, gure arropak berehala lehortu ziren. Tonbuktura joateko Kulikoro portura zihoan piragua baten nagusiari dirurik ez genuela esan genion, eta azkenean utzi egin zigun igotzen, nik gordeta 1000 libera nituen arren. baina kulikorora iritsita, Tonbukturako bidaiak 100.000 libera balio zuela jakin nuen. Piraguako gizonak ontziko kapitainarekin hitz egingo zuela esan zigun. Eta barkua zegoen tokirantz abiatu ginen.

5. Niger ibaia

Barkuko kapitaina oso serioa zen, baina azkenean barkuak lan batzuk egitearen trukean, bidaia doan egiten utzi zigun. Sukaldean egiten genuen lana, eta garbiketa ere bai. Barkuan animaliak ere baziren eta horien kakak ere garbitu behar genituen. Sei egunetan egon ginen barkuan. Denbora librean, ibaiertzera begira egoten ginen: arrantzaleak, haurrak,  eta hipopotamoak ere bai! Barkuko bidaiariekin ere mintzatzen ginen. Barkuan europarrak ibiltzen zirela esan zigute baina Mali iparraldean gerra zegoenez (tuareg-ak, islamistak, gobernua, elkarren aurka), aspaldian ez zirela etortzen. Basamortu zeharkatzeko gauza izango al ginen?

Egun batean, Mopti izeneko herri batean gelditu. Eta jende pilo bat zegoen lehorrean zain barkura sartu eta zamak igotzeko. Halako batean, Abdouk laguntza eskatu zidan, guztiz larriturik zegoen. Esan zidan bere osaba zegoela lehorreko jende artean, eta ezkutatzen lagundu behar niola, gero esplikatuko zidala dena. Azkenean, onena soka bati helduta uretan sartzea zela pentsatu genuen, eta hala egin zuen Abdouk. Arropa kentzeko esan nion, baina ezetz esan zidan (arraroa, beti arropa asko eramaten zuen soinean). Lehorre heldu eta gizon biboteduna sartu zen, seguru Abdouren osaba, galdetu zidan ea nire adineko neska bat ikusi nuen barkuan. Ezetz esan nion. Kapitaina etorri zen, eta gizonari esan zion ea zer egiten zuen hor, txartelik gabe. Neska baten bila zebilela esan zion, 12 urtekoa, eta aurreko portuan bi haur igo zirela esan ziotela. Kapitainak esaten dio ospa egiteko txartelik ez badu, ateratzeko ordua dela. Gizona kikildu egiten da eta badoa. Orduan, kapitainak esan zidan Abdou uretatik ateratzeko, eta lasai egoteko, ez gintuela salatuko inondik inora. Abdou atera, eta esaten diot ez zebilela bere bila, neska baten bila zebilelako, eta Abdouk esaten dit bera dela neska hori!

6. Abdouren istorioa

Abduk bere istorioa kontatu zidan. Bere benetako izena: Ami. Bi gurasoak hil zitzaizkion, eta osabak hartu zuen bere ardura, baina haren etxean lan eta lan egin behar duen bere emazteentzat, emazte bat ez, batzuk baitzituen. Okerrena zen osaba bere gorputza lizunki ukitzen hasi zela. Gero, osabak berak Abdou saltzen saiatu zen, baina Abdouk ihes egin zuen. Baina Kulikorora iritsi eta osabak harrapatu zuen. Itxi egin zuen bere etxean, erosleak berriz etorri bitartean. Bere emazte zaharrenaren etxean zegoen, eta hark lagundu zion berriz ere ihes egiten. Mutilez jantzita hobeto moldatuko zela esan zion andreak. Eta hala egin zuen, eta ilea ere moztu zuen.

Ondoren, nik galdetuko nion eta zer egiteko asmoa zuen, eta esan zidan ez zuela oso garbi. Proposatu nion nirekin etortzeko Europara. Eta baietz esan zuen. Gero lanera, itzuli ginen. Tonbukturako bidean ginen, paisaia ere alaitzen ari zen, lehorragoa, azkenean basamortua azaldu zen arte. Tonbuktura heldu ginen, Niger ibaiak kurba egiten duen tokian. Asko jaitsi ziren, eta tuareg izeneko gizon urdinez jantziak gatz-zakuak barkura sartzen ikusi genituen. Kapitainak diru mordoa eman zion haietako bati gatzaren trukean. Eta ondoren, kapitainari bidaiagatik eskerrak eman, agurtu eta barkutik jaitsi ginen.

7. Urdinezko gizonak

Tonbuktu hiria kilometro gutxi batzuetara zegoen eta jendea harantz abiatu zen, haien zain zeuden ibilgailuetan igota. Guk ez genuen dirurik xahutu nahi eta han geratu ginen. Urdinez jantzitako gizon batengana joan ginen galdezka, ea haiek ere Tonbuktura zihoazen. Nongoak ginen galdetu zigun, ni Mali koa eta Ami Senegalgoa, nik erantzun. Berak esan zigun horrek berdin ziola, herrialde horietako mugak Europako inperialistek jarri zituztelako, finean herri berekoak ginela. Bere herriak, tuareg herriak, beti aske bizi nahi izan duela kontatu zigun, lehen frantsesen aurka, eta orain Maliko armada eta jihadisten aurka. Europara joateko asmoa genuela esan genion. Esan zigun guretzat ezinezkoa izango zela basamortua zeharkatzea. Beraiek iparralderantz zihoazela esan zigun, orobat. Mila kilometrora zegoen herri batera. Genuen ditua eskaini genion, beraiekin joatearen trukean. Doan eramango gintuela esan zigun, Europara aitaren bila nindoala esanda nirekin errukitu baitzen. Izenak galdetu zizkigun, eta Amik Abdou esan zuen. Berak Ilel zuen izena. Bera erdi konturatu zen neska zela, baina ez zuen deus ere esan. Turbanteak eman zizkigun buruan jartzeko eta datilezko bola batzuk, bidaian gure jaki bakarra izango zela esan zigun. Eta bidaia gogorra izango zela.

8. Tonbuktu

Ganbelu gainean txandakatzen ginen Ami eta biok. Ganbelu gainean elkarrekin gindoazen batean, Ilelek gauza interesgarriak kontatu zizkidan. Tonbuktu duela mila urte sortu zutela tuaregek. Hiri debekatua izan zela musulmanak ez zirenentzat, eta han kultura giro oparoa garatu zela. Gatza eta urrea ziren hirian saldu eta erosten ziren gai nagusiak. Batzuk saiatu ziren hirira sartzen, ezkututka edo mozorrotuta, kondairazko hiria bilakatu baitzen Tonbuktu, baita Europan ere, baina haiek harrapatu eta zigoro gogorrak pairatu behar zituzten, batzuetan bizitza osorako esklabotza. Esklabotza, tuaregentzat behintzat, zigor gogorrena baita, haientzat askatasuna dela bizitzako gauza inportanteena. Baino horiek aspaldiko kontuak ziren. Hori dena bukatua zela esan zidan, mundua asko aldatu delako. Eta horrekin batera Tonbuktu hiriak gainbehera egin du baita ere. Orain, jendea herrietan bizi dela kontatu zidan, miseria gorrian. Beraiek zirela gatzaren negozioan dabiltzan azkenak. Bertso batzuk kantatu zizkidan, orduan,  triste. Basamortuko zerumugara zuzendu zituen begiak. Puntu beltz batzuk, gerturatzen. 4x4 batzuk. Eta gainean, bandera jihadista. Aurpegia ondo tapatzeko esan zigun.

9. Bisitariak

Jihadistak gugana heldu ziren. Isilak ziren eta galderak egiten zorrotzak ziren. Ikusi gintuztenean, nortzuk ginen galdetu zuten, Ilelek esan zuen ni bere semea nintzela, azala iluna nuela nire ama bere esklabo beltza zelako. Ez zuen gehiegi sinistu. Baina azkenean Alaren bedeinkazio-agurra egin eta alde egin zuten, etorri bezain azkar. Orduan galdetu nion ea egia zen tuaregek esklaboak zituztela, eta baietz esan zidan, beti izan dela horrela, eta orduan pentsatu nuen agian gu ere haren esklabo izango ginela. Baina ez zen horrelakorik gertatu, alderantziz.

Hurrengo goizean, beste 4x4 batzuk hurbildu ziren. Maliko soldaduak ziren, beltzak. Tuaregek arropa azpian armak zituztelako itxurak egin zituzten, haiek ikusteko moduan, badaezpada ere. Eta haien artean, Amiren osaba zegoen. Soldaduen buruak esan zuen gu bahituta ginela, gogoz kontra. Ilelek esna zuen ezetz,  gu bere semeak ginela. Amiren osabak ezetz eta ezetz. Baina Ilelek tinko manendu zuen bere hitza. Eta Amiren osabak bere mihi gaiztoari eutsi beharko liokeela esan zuen. Soldaduen buruzagiak zuhurra zen, eta borrokan hastearen beldurrez, Ilelen hitza errespetatu behar zela esan zuen. Eta besterik gabe, alde egin zuten, Amiren osaba marmarka. Ilelek esan zigun gazte horiek behartuta sartzen direla armadara, esperientzia eta armarik gabe. Eta tuaregen aurka ez dutela borrokan irabazteko inongo aukerarik -beraiek hain justu armak ez izan arren-.

Eta hurrengo egunean beste bisita bat izan genuen. Soldadu frantsesak etorri ziren 4x4 batzuetan. Aurrekoei bezala, tea eskaini zien hasteko. Adiskidetsu eta irriparrez, Ilelekin hitz egin zuten gatz-lanbideari buruz. Gutaz ere galdetu zuten. Alde egin zutenean, Ilelek esan zigun frantsesak ez zirela fidatzekoak, haien irribarea itxura hutsa zela, eta historian basamortuko aberastasunak bereganatu baino ez dutela egin. Taudenira iritsi ginenean, agurtzeko ordua heldu zen. Ilelek besarkada bana eman zigun, eta Amiri esan zion jarraitzeko mutil plantak egiten, garbi utziz horrela bera ere konturatua zela Abdou (edo Ami) ez zela mutila, neska baizik. Gero, gu basamortuan aurrerago eramango gintuen 4x4a zuen beste gizon batekin mintzatu zen.

10. Oasia

4x4ra igo ginen beraz, ipurdiko minez ganbelu gainean, hainbeste denbora ibili eta gero. Malitik Aljeriara pasa, arazorik gabe, ze basamortuan ez dago mugarik, eta beste herri batera heldu ginen. Han, gure gidariak beste batekin hitz egin zuen, gu eramateko. Gero gugana etorri, eta gizon horrekin Tanezruft basamortu latza zeharkatuko genuela esan zigun. Eta hortik aurrera, Aljeria iparraldean, dena errazago izango zela, errepideak daudelako. Ez ginen asko fidatzen gizon hartaz, baina herri hura oso zatarra zen, poliziaz beterik zegoen, eta harekin joatea deliberatu genuen, nahiz eta gu bidaiari bakarrak izan harekin. Gizonak bere 4x4an eraman gintuen basamortuan zehar hartik eta etxe bakarti batera heldu ginen arte. Han, gizon istoladun baten eskuetan utzi eta alde egin zuen. Beldurrez ginen, baina gizonak esan zigun lasai egoteko. Razik zuen izena. Etxe barrura sartzeko esan zigun, jan eta edateko. Han. lurrean sakabanatuta denetariko gauzak zeuden, DVDak, musika-ekipoak, irratiak, ... Eta paretan zintzilik, arma ugari. Esan zigun negozioak egiten zituela handik pasatzen zen jendearekin. Eta gurekin ere negozioa egingo zuela. Laster jakin genuen ze negozio mota egin behar zuen. Gizon bat etorri zen: Amiren osaba zen.

11. Duelua

Amiren osaba pozaren pozez zegoen, azkenean gu harrapatzea lortu zuelako. Nik, azken irtenbide moduan, Raziki esan nion nire diru guztia, 1000 CFA, emango niola. Amiren osaba barrezka hasi zen, askoz ere diru gehiago ateratzen zuen bitartean. Razik dirua kontatzen hasi eta 100.000CFA baino ez zeudela ikusi zuen, baina hori haur bakoitzeko zela. Bi haurrengatik prezioa 200.000CFA zela esan zion Amiren osabari. Txoratuta edo? - esan zion Amiren osabak. Era Razikek esan zion baietz, denek esaten zutela txoratuta zegoela. Amirek osabak lortu zuen han zeuden pistoletako bat hartu eta Raziki mehatxatzeko. Razikek lasai asko esan zion arma horiek ez zeudela kargatuta. Eta Amiren osabaren deskuidu batean, kolpe bat eman zion. Haren pistola erori eta disparatu egin zen bakarrik. Sorpresa! esan zuen Razikek, armak kargatuta zeudela ez zekielako itxurak eginez. Tipo horrekin zer egin behar genuen galdetu zigun. Azkenean Razikek duelu bat egitea pentsatu zuen gizon harekin, oesteko pelikuletan bezala. Eta gainera utziko ziola Amiren osabari lehenengo tiro egiten. Amiren osabak onartu egin zuen noski. Baina tiro egiteko orduan, behin eta berriz tiro egin arren, bala batek ere ez zuen jo Razik, eskuak dardarka zituelako. Eta Razikek bazekien horrela gertatuko zela. Razikek pistolaz apuntatu zuen, tinko eta lasai. Esan zidan nik "tiro" esanda, akabatuko zuela, baina ez nintzen horretarako gai izan. Zer egin behar zuen tipo horrekin? Pentsatzen zuen horrelako jendea mundutik desagerrarazi behar zela. Eta azkenean zera agindu zion Amiren osabari: arropa guztiak erantzi, eta biluzik jartzeko. Eta basamortuan barneratzeko. Bizirik ateratzeko esperantza oso txikiekin, pizti goseti ugari dabilelalko gauez basamortuan, eta sugeka, eskorpioiak, ... Amiren osabak ez zuen alde egiteko keinurik egin, eta Razikek haren hanka inguruetara tiro egin behar izan zuen oinez ibiltzen has zedin. Bistatik galdu genuen, eta orduan Razikek esan zigun gizon horretaz behin betiko libratuak ginela ziur egon gintezkeela.

12. Gau beldurgarria

Eguna bukatzen ari zen. Razikek oasira joateko gonbita egin zigun. Han sua piztu zuen. Kontatu zigun bere kabiliarra zela, arabiarrak baino lehenago bizi zirela Aljeriako lurretan, baino arabiarrak heldu eta erlijioa eta ohiturak inposatu zituztela, eta lurrak lapurtu.  Beti, eta egun ere jihadisten aurka, borrokan izan direla haiekin. Ilbetea zen. Eta Razikek hitz misteriotsuak, guri nahiz patuari buruz, esan zituen. Bi txakur zituen Razikek eta ordura arte lasai egon baziren ere, zuitut eta urduritu ziren. Razikek esan zigun hobe genuela etxera sartzea. Bisitariak izango genituela, baina lo egiten saiatu behar genuela, beldurrik gabe. Eta burua hotza atxiki. Hala egin genuen. Ilundutakona, urruneko ulu batzuk entzun genituen eta zakurrak zaunka hasi ziren. Uluen ondoren, giza ahots lazgarriak entzun genituen, haien artean Amiren osabarena zegoela iruditu zitzaigun. Gero, haize bolada gogorrak heldu ziren. Gero, atzaparkasak, horzkadak, .. etxearen kanpoaldean. Gau ikaragarria zen guztiz. Baina azkenean horiek denak uxatu egin ziren, berez. Razikek esan zigun lasai egoteko, gauero berdina gertatzen zela, basamortuan galdutako jendearen izpirituak zirela. Baina gu ikaratuta ginen, eta egia esan orduan ulertu genuen zergatik zegoen Razik erotuta. Azkenean, ordea, lo hartu genuen.

13. Taghit

Esnatu, jaiki eta kanpoan razik beste gizon batekin ikusi genuen kamioi baten ondoan. Ate aurrean ginen eta halako batean Amik izu aurpegia jarri zuen: atean atzaparkada eta horzkada arrastoak zeuden. Eta atean itsatsita, loretxo moduko harribitxia, izpirituen aurkako babes gisa edo. Razik eta beste gizona -Razik laguna eta Feraht izena zuena- gugana etorri ziren. Razikek esan zigun iparraldera eramango gintuela, eta trukean nire dirua eman zion, baina gizonak ez zuen hartu nahi izan. Alde egin baino lehen, Razikek ateko lore itxurako harribitxia eman zigun, kutun gisa. Eskerrak eman behar genizkion gizon hari, nahiz eta hasiera batean gurekin diru-tratua egin nahi zuen eta pixka bat erotuta egon. Abiatu ginen Tanezruft basamortuan zehar. Lau-laua da, zerumugaraino, hondarra eta hartxintxarra baino ez. Arriskutsua zen, erreferentziarik gabe han galtzeko aukera handiak daudelako. Jende asko hila zen hura zeharkatzen, esan zigun kamioizaleak. Jendeak uste duela basamortu guztia erg edo hareazko duna dela, baina hori oso eremu gutxitan izaten dela horrela.  Gero, asfaltozko errepide batera heldu ginen azkenik, eta herri batzuk zeharkatu. Azkenik Taghit-era heldu ginen, atseden hartu eta lo egiteko. Han bai ikusi genituela duna handiak eta ederrak, bertako haurrak bezala han ibili ginen zilipurdika eta jolasean, hango haurrekin, dunen artean eskiatzen ere ibiltzen zirenak, elurretan ordez hareetan irristatuz. Gero Ferhat-ek haren lagun batzuen etxera eraman gintuen afaltzeko eta lo egiteko. Telebistan gu bezalako jende beltza ikusi genuen hesi batera igota, polizia haien aurka oldartzen zela. Etxekoek esan ziguten futbol partidua dela, gu ez ikaratzeko, baina egia esan Espainiako muga zen Melillan. Ohera joan ginen, azkenean ohe garbi eta txukunetan egin genuen lo. Eta nik aitaren argazkia atera nuen aspaldiko partez.

14. Mugako arazoak

Maroko eta Aljeria arteko mugara hurbiltzen ari direla, Ferhatek muga nola pasa behar duten kontatzen die haurrei, lasai egoteko. Ezin dute besterik gabe pasa, poliziei beti ordaindu behar zaie pasatzen uzteko. Gainera, Ferhatek badaki Ami neska dela, hori begi bistakoa dela esaten die haurrei, eta hori arazo bat izan daiteke, agian nahiko dutelako Amirekin kontaktu sexualak izan. Honela egingo duela kontatzen du Ferahtek: kamioina badu pitoi suge handi bat, saski baten barruna, datilekin batera; kamioia erregistratzen dutenean, sugea ikusi eta ikaratu egingo dira eta utziko diete pasatzen. Sugeek sekulako beldurra ematen didate (Amiri ordea ez), eta Ferahet erakusten duenean ikusten dudanean atzera egiten dut, izututa, baino Ferahtek esaten die lasai egoteko, guztiz inofensiboa dela. Ezkutatu egiten gara datil.kaxen artean. Mugara iristen gara. Mugazainak kamioia irekita sugea ikusten duenean, izutu egiten da, eta kamioia ixteko esaten dio. Gainera, Ferahtek esan dio mugazainari, are eta gehiago izutzeko, sugeak umeak dituela (Tangerreko zoora eraman behar dituela dio), ezkutatu egin direla kaxen artean, eta bilatzen laguntzeko. Bai zera! dio mugazainak. Eta pasatzen uzten dio. Muga pasa eta denbora batera, Ferahtek kamioia ireki eta kanpora atera ahal izan ginen. Ni hala ere, pixka bat izututa nengoen sugearekin. Gero bidaian aurrera jarraitu genuen, datilak jan eta esnea edan genuen, eta egunaren amaieran Tanger hirira heldu ginen. Espainiatik Gibraltarko itsasarteak baino ez gintuen bereizten. Kilometro gutxi ditu, baina igerian pasatzea oso arriskutsua da. Baina Ferahtek lagunduko zigun.

15: Tanger

Tangerrera heldu eta Ferahtek bere zama deskargatzen zuen bitartean, gu begiratoki deitzen duten lekuan geratu ginen, nondik itsasarte osoa eta Espainia ere ikus daitekeen. Turistak, bertako jendea, eta gu bezalako gazteak zeuden han, gu bezalakoak eta gure amets berdinarekin, Europara heltzea alegia. Ami serio zegoen. Ez zekien azkenean nirekin etorriko zen Europara. Nik esan nion ezin zuela orain atzera egin, pasatako guztiak pasa eta gero. Ami pentsakor geratu zen.

Gero Feraht etorri zen. Esan zigun aukera batzuk bazirela Espainiara joateko: lehena pateraz, oso arriskutsua; bigarrena, kamioi baten azpian, hori ere oso arriskutsua; eta hirugarrena, arrantzaleen ontzi batean, gero espainiar arrantzaleen beste ontzi batera pasatzeko eta hori zela seguruena. Ordaindu behar zela baino lasai, berak ordainduko zuela, datilak ondo saldu dituela. Orain bueltan arrainak eraman behar zituen hegoaldera. Ea zer iruditzen zitzaigun proposamena. Nik Amiri begiratko nion, eta baiezko keinua egin zuen. Poz-pozik jarri nintzen. Eta horrela, hirurak lotara joan ginen, kamioiko kabinan bertan. Leihatilatik ikusi nituen ni bezalako umeak kamioi azpietan ezkutalekua bilatzen, Espainiara heltzeko.

16: Itsasoa

Goiz esnarazi gintuen Ferahtek, eta porturaino eraman. Han arrantzontzi bateko gizon batekin hitz egin, hari dirua eman, eta gero arin baino oso hunkituta agurtu gintuen. Bere seme-alabak bezalakoak izan ginela bidaian. Gero gizonak barkura igoarazi eta azpiko sotora eraman gintuen, beste afrikar batzuekin batera. Barkua itsasoratu eta denbora batera, ahotsak aditu genituen. Marokoko polizia! Laster, gizon batzuel sototik irtenarazi eta banan-banan kareletik bota gintuzten. Uretan sekulako nahasmena sortu zen, eta borrokak ere bai, denak ontzitik bota zizkiguten flotagailu gutxi horietara heltzeko. Ami bilatzen saiatu nintzen baina alperrik. Beste ontziko polizia marokoarek ezzuten ezer egiten gu salbatzeko. Olatuen mendean, nekatzen hasi nintzen, Ami bilatu nahi nuen baino ezin. Zorabiatzen hasi nintzen eta uretan bizkarrez etzan nintzen, baina orduan nire baitan aitaren ahotsa entzun nuen, umetan ibaian bainatzen ginenean bezala: kakati, ezetz irabazi! Eta horrek adorea eman zidan, eta aurreraka igerian hasi nintzen, azkenean hondartza batera heldu nintzen arte.

17: Hondartza

Espainiako hondartza batean nintzen. Bikote heldu batek hartu ninduen eta lagundu, hondarreasn zulo bat egin eta han ezkutatu ninduten, nirekin batera beste batzuk ere heldu, batzuk oraindik uretan, eta espainiar polizia haien bila zebilelako. Nire izena galdetu zidaten eta haiek ere haien izena esan zidaten: Zuriñe eta Joxe, Euskal Herria deitzen den herrialde batekoak. Uretan bazebilen jendea, nire ezkutalekutik nire laguntzaileei aditzen nienez, eta tartean neska bat. Ami zen! Ez da ito! Nire laguntzaileek esan zidaten lasai egoteko, adin txikikoa izanda ez zutela berriz ere Marokora atzera itzuliko. Gero, arriskua pasa zenean, haien apartamendura eraman ninduten. Esan zidaten Gasteiz izena duen hiri batekoak zirela eta bi egunetan harantz abiatuko zirela. Familiarik banuen galdetu eta aitaren argazki hondatua erakutsi nien. Apenas ikusten zen ezer, baino aitaren itsaontziko BI letrak ikusten ziren, eta atzeko estatua. Haien lagun batzuek esan zuten estatua hori Bermeon zegoela, sirena batena zela eta herrian Xixili deitzen diotela, eta BI ontziko Bizkaiko matrikula izan behar zela. Beraz, nire aita Bermeon zegoen lanean.

18: Xixili

Bi egunetara errepidean ginen, Euskal Herrirantz. Nire bidaia laburra egin zitzaidan, basamortuan eta egindakoaekin alderatuta, baino Zuriñe eta Joxe asko kexatzen ziren. Lehen gauza, Bermeora joan ginen. Xixili estatua ikusi genuen urrutitik. BI matrikulako ontzi asko ikusi genituen eta afrikar asko haietan lanean. Seydou Traore ezagutzen ote zuten galdetu eta segituan ezagutu zuten. Esan ziguten urruti zebilela arrantzan, Afrika aldean. Zuriñek esplikatu zien nire abentura, eta txundituta geratu ziren. Hunkituta, haietako baten telefonotik nire aitari deitu zioten. Eta aitarekin hitz ahal izan nuen. Sorpresa ikaragarria izan zen harentzat, eta poza sekulakoa biontzat. Amataz galdetu nion aitari, eta esan zidan nigatik oso kezkatuta zegoela. Esan zidan denok, familia osoa, Bermeon elkartzeko plana zuela, Euskal Herrian bizi eta lan egiteko paperak bazituelako harrezkero.  Barkuko lana bukatuta, Maliko Kayes gure herrira joango zela eta denak Bermeora ekarri. Luze jardun genuen, azkenean Joxeren telefonotik egin genuen, arrantzalearen mesedea eskertuz. Nire bidaia guztia kontatu nion. Zoriomtsu nintzen, eta Zuriñek ere besarkada potoloa eman zidan, ia-ia ito ninduena!

19: Zain

Aste batzuk badira Bermeon bizi naizela. Nire aitaren berri eman zigun Ismail arrantzale senegaldarraren etxean nago. Joxe eta Zuriñeri esan zien lasai egoteko, berarekin eta afrikarren artean ondo egongo nintzela. Afrikarrok familia handi bat osatzen dugula. Zuriñek eta Joxek  besarkada eta musu asko emanez agurtu ninduten. Ismailekin ondo nago. Herriko neska-mutilekin jolasten naiz hondartzan. Ismailen emaztea bertakoa da, euskalduna, eta haren autoan inguruko tokiak eta herriak bisitatzen ditugu, Gaztelugatxe kasu. Euskara azkar ikasten ari naiz. Hau dena erakutsi nahi diet amari eta Adama eta Fatou anai-arrebei. Amiri buruz, Ismail eta bere emaztea hura bilatu eta haiekin bizitzeko tramiteak egiten ari direla dakit. Eta lasai nago alde horretatik, ze Ismail eta Ami senegaldarrak izanda ez dute arazorik jarriko, Ami haiekin eta bere bi seme-alabekin bizitzeko. Zoriontsua naiz. Gurasoek esan didate urte batzuk pasako ditugula Bermeon, eta gero Kayes-era, gure herrira, itzuliko garela, Malira, eta han gure herriko baobad zaharra inguratu, hango izpirituak ere gure poz eta zoriontasunaren partaide izateko.

AMAIERA

Pertsonaiak eta bestelako datu jakingarriak

• Drissa, Maliko mutila, aitaren bila doa Europara
• Ami, bidean ezagutzen duen neskatoa, mutilez mozorrotuta bidaiaren zati handi batean, bere osaba haren atzetik dabilelako. Bere mutil izena Abdou da.
• Bidaiaren laburpena: Kayes-etik Bamakora trenez, txartelik gabe, Abdou (Ami) ezagutzen du.  Bamakotik Tonbuktura barkuz, gero Ilel izena zuen tuareg-arekin basamortuan zehar, Razik eroaren abentura, gero Feraht-en kamioian Tangerreraino
• Ilel, tuareg, ganbeluz doaz harekin, jihadistak, Maliko soldaduak eta militar frantsesak saihestuz.
• Razik, ero pistoladun bakartia. Hari esker, Amiren osabataz libratzen dira.
• Fehrat, harekin basamortuko bidaia luzea egiten dute, Tangerreraitno
• Zuriñe eta Joxe, Cadiz-etik Euskal Herrira ekartzen dute Drissa.
• Xixili, Bermeoko estatua, Drissaren aitaren argazkian agertzen dena.

 

LANEAN: 130 orrialde 151TIK EGINAK